DAVA ERLERİNDEN KESİTLER “ÖMER NASUHİ BİLMEN”
1883 yılında Erzurum Salasar Köyü’nde dünyaya geldi. Babası Erzurum âlimlerinden Hacı Ahmet Hamdi Efendi, annesi Muhibe Hatun’dur. Küçük yaşta iken babası Ahmet Hamdi Efendi vefat etmiştir. İkinci defa hac vazifesini yaparken Medine-i Münevvere’de vefat etmiş ve orada Cennet-ül Baki Mezarlığına defnedilmiştir.
Ömer Nasuhi Bilmen Efendi, Erzurum’a gidip Ahmediye Medresesi müderrisi ve Nakib-ül Eşraf kaymakamı olan amcası Abdurrezzak Efendi’nin himayesinde yetişmiştir. Amcasından ve Erzurum Müftüsü Narmanlı Hüseyin Efendi’den okumuştur. İki hocası da yakın aralıkla vefat edince Ömer Nasuhi Bilmen İstanbul’a gelmiştir. Fatih dersiamlarından Tokatlı Şakir Efendi’nin derslerine devam edip, icazet almıştır(1909). Ayrıca ders vekâletince açılan imtihanı başarıyla kazanarak Dersiamlık Şehadetnamesi de almıştır(1912)
Bu arada okumakta olduğu Medreset-ül Kuzat’a girmiş orada, dört sene hukuk tahsili yapmıştır. Arapça ve Farsçayı çok iyi bilen Türkçe ile birlikte üç dilde şiir yazabilen Ömer Nasuhi Bilmen Efendi bir ara Fransızcaya da merak sarmış ve bu dili de tercüme yapacak kadar öğrenmişti.
Medreset’ül Kuzat’ı ikmal etmiş, ruus imtihanını da kazanmış ve Fatih Dersiamları sırasına dâhil olmuştur. Bir müddet Cami-i Şerif’de ders okutmuş, sonra Dar-ül Hilafet-il Aliye Medresesi’ne müderris tayin edilmiştir. Şahan Medresesi’nde de ilmi kelam ve Medrese-tül Vaizin’de de fıkıh ve usul-i fıkıh tedris etmiştir. Daha sonra İstanbul İmam Hatip Mektebi’nde usul-i fıkıh dersiyle meşgul olmuştur. 14 sene kadar da Dar’uş- Şafaka’da akaid, siyer, felsefe, ahlak ve yurt bilgisi muallimliğinde bulunmuştur.
1943 tarihinde İstanbul Müftülüğü’ne tayin edilmiştir. 1959 tarihinde tedrisata başlayan İstanbul İlahiyat Fakültesi’nde ilm-i tevhid ve usul-ü fıkıh dersleri vermiştir. İstanbul Müftüsü iken Diyanet İşleri Başkanı Eyüp Sabri Hayırlıoğlu emekli olunca, Ömer Nasuhi Bilmen Efendi Diyanet İşleri Başkanı oldu (15 Haziran 1960). 5 Nisan 1961 yılında emekliye ayrıldı.
ŞAHSİYETİ VE ESERLERİ
Ömer Nasuhi Bilmen Efendi, halim selim, müşfik ve mütevazı bir şahsiyettir. Mesleğinde otoriter olan inancından asla şaşmamıştır ve amirlerinin baskısı altında kalmamıştır. Diyanet İşleri Başkanı olduğu zaman dönemin yöneticilerinin Türkçe ezan gibi konularda Diyanet İşleri Başkanlığı’nı politik amaçlarına alet etmek istemesi sebebiyle bir yılını doldurmadan emekliye ayrılmıştır. Selefleri gibi dini meseleler konusunda asla taviz vermezdi, nitekim 1960 yıllarında dinde reform gerekliliğini savunan ve bunun için çabalayanlara, “Bozulmayan bir dinde reform mu olur?” demiştir.
Ömer Nasuhi Efendi demek, taviz vermeyen âlim demektir. Fıkhi meselelere harfiyen riayet etmiş, dolayısıyla mensubu bulunduğu kutsi mesleğini vakar ve ciddiyet içinde temsil edebilme kudretini gösterebilmiştir. Bulunduğu makamı doldurmuştur çalışmasında ve eser vermesinde gece ile gündüzün sınırı yoktu. Sürekli okuyan ve yazan bir zattır. Nitekim basılmış ve basılmamış olmak üzere otuz iki eser yazmıştır. Bu eserlerinden matbu olan eserler şunlardır;
- Kur’an-ı Mübin Tefsiri, bu eser sekiz ciltten müteşekkildir.
- Sure-i Fetih Tefsiri, bu eser Fetih suresinin açıklamasını belirtmiş ayrıca eserin İstanbul’un Fethi’ne dair kısımlar koymuştur.
- Nesayih-i Kur’aniye, bu eser içinde Kur’an-ı Kerim’den dersler ve öğütler vardır. 30 mevzudan ibaret olan bu eser, vaizlerimiz için bir ders örneği olmuştur.
- Muvazzah İlm-i Kelam Dersleri, bu eser İslam akidesini içerir. Bilhassa İslam dininin ululuğuna dair bir hayli mühim mevzuları ihtiva etmektedir. Lise ders programına uygun yazılmıştır.
- Mulahhas İlm-i Tevhid, bu eser İslam akidesine dair mevzuları içerir. İlahiyat müfredat programına uygun olarak yazılmıştır.
- Tefsir tarihi ve Tabakat-ül Müfessirün, bu eser iki cilt tefsir usulünü ve tefsir tarihinin önemini anlatır. Müfessirler hakkında da bir cilt bulunur.
- Hikmet Goncaları, 500 Hadis-i Şerif’i içerir. Hadis metni, tercümeleriyle beraber, her hadisin de izahı yapılmıştır.
- Ashab-ı Kiram hakkında bir eseri mevcuttur.
- Büyük İslam İlmihali, bu eser 10 temel bölümden oluşur ve bütün Müslümanların bilmeleri gereken meselelerden bahseder.
- Hukuk-u İslamiyye ve Istılahat-ı Fıkhiyye, bu eser İslam hukukunun meşhur ve makbul mezheplerine ait usul ve ahkâmı içerir. İstanbul Hukuk Fakültesi tarafından basılmıştır.
- İslam Hukukunda Manevi Zararların Tazmini, bu eser de Hukuk Fakültesi tarafından bir risale halinde ve hukuk mecmuasında yayımlanmıştır. Böylece Ömer Nasuhi Efendiye’de fahrî hukuk fakültesi üyeliği verilmiştir.
- Ahkâm-ı Şer’iyye ve Ahkâm-ı Fıkhiyye, bu eser bir risale mahiyetindedir. Dini hükümlere ve içtihatlara ait düşünceleri içeren değerli bir eserdir. İstanbul İlahiyat Fakültesi tarafından yayımlanmıştır.
- Sualli Ve Cevaplı Dini Bilgiler, bu eser müftülük, vaizlik, hatiplik ve imamlık imtihanlarına girecek olanlar için yazılmış bir eserdir. Şu bölümleri içerir; tefsir, hadis, kelam, fıkıh, vakıfların hükmü, miras hukuku ve siyer. Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından neşredilen bu eser gençlerimiz için de çok faydalı olup tavsiye edilen bir eserdir.
- Bir Amerikalının Suallerine Cevaplar, 23 sualin cevabını içeren bu eser gençlerimiz tarafından kesinlikle okunmalıdır. Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından yayımlanmıştır.
- Kurban Risalesi, bu eser kurbanın mahiyetini, vücudunu, hikmetini bildiren kıymetli bir eserdir. Kurbana ile alakalı her şeyi bu eserde bulmak mümkündür. Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından yayımlanmıştır.
- Müeddit Makaleler, Islahlar ve Terceme-i Haller, bu eserin bir kısmı Beyan’ül Hak, Sebilü-r Reşad, İslam’ın Nuru, Mahfel, İtişan ve Erzurum Mecmuası gibi haftalık dergilerde çıkmıştır.
Ömer Nasuhi Bilmen Efendi, 12 Ekim 1971 yılında İstanbul’da vefat etti. Kabri Edirnekapı Sakızağacı Şehitliğine defnedildi. Allah (Celle Celâlûhu) rahmet eylesin.
Nokta Gençlik ve Eğitim Merkezi’mizin hedefi kurumumuzda eğitim gören her gencimizin kabiliyet ve isteğine göre İslam’a ve vatana hizmet edebilecek bir alanda istihdamını sağlamak…
HÜSAMETTİN ERTEM
